Deze week werd bekend dat de provincie Overijssel overweegt via een fonds gronden van gemeenten over te nemen. Daarmee zou de netelige positie van gemeentelijke grondbedrijven in de provincie enigszins verlicht kunnen worden. Dit GSRO blog berichtte al eerder over de moeilijke positie waarin gemeenten in de oostelijke regio zich bevinden met hun grondportefeuille. http://www.ruimtemakers-oost.nl///ruimtemakers-oost.nl/index.php/blog/entry/grondmarkt-2014-regio-oost-verliest-50-uit-grondexploitaties.
Toch is de vraag of interventie via de provincie een goede zaak is. De gedachte is dat de provincie de gronden overneemt tegen boekwaarde, zeg maar de waarde waarvoor gemeenten destijds gronden hebben aangekocht. De dure prijs was gebaseerd op de aanname dat er economisch krachtige functies op zouden worden gerealiseerd. Nou, dat gaat de komende jaren niet gebeuren. De grond is in waarde gedaald, alleen hebben niet alle gemeenten de verliezen daarvan genomen. Een mogelijke provinciale reddingsactie, het plan moet nog in Provinciale Staten worden besproken, zal dus vooral die gemeenten bevoordelen die tot nu toe geen verlies hebben genomen. Gemeenten die reeds wel een verlies hebben afgeschreven, en daarvoor de pijn hebben geleden, profiteren niet van deze hulpactie.
De provincie krijgt bij deze actie de beschikking over voormalige gemeentelijke gronden. Grotendeels zal de provincie met inzet van Essentgelden de verliezen direct nemen. De provincie betaalt bewust teveel voor deze gronden. De afschrijving wordt geschat op € 100 miljoen. Voor een deel zal de provincie deze gronden nog tot ontwikkeling willen brengen. Daarvoor is vooreerst de gemeentelijke planologische medewerking nodig. Hier ontstaat de rare situatie dat twee naastgelegen bestuursorganen op het vlak van de ruimtelijke ordening zich opeens in een andere constellatie bevinden. De provincie als private ontwikkelaar, de gemeente als toetser van het publieke belang. Stel je voor dat de gemeente het provinciale voornemen afwijst. Dan overruled vervolgens de provincie de gemeente?
Ook is het zo dat de provincie toezicht houdt op de gemeentelijke financiën. Door de grondfonds actie raakt de provincie meer en mee betrokken bij de gemeentelijke financiële huishouding en kan minder sprake zijn van afstandelijk, deskundig, vooroordeel-vrij toezicht. En wat te zeggen van de projectontwikkelaars die in goede tijden royaal grond hebben ingekocht? Projectontwikkelaars bevinden zich wat hun grondbalans betreft in vergelijkbare omstandigheden als gemeenten. Ook zij staan voor afwaardering van dure gronden met mogelijk vervelende consequenties richting geldverstrekkende banken. Valt de helpende en teveel betalende hand van de provincie richting gemeenten op te vatten als staatssteun? En kunnen private partijen zich benadeeld voelen?
De provincie Overijssel geeft aan de gronden in te kunnen zetten voor versterking landbouw, uitbreiding natuur. Ook zal de provincie van de ondersteunde gemeenten verlangen dat het geleden verlies over een periode van 10 jaar wordt terugbetaald. Deze gelden worden gestort in een economisch structuurfonds waarvan de bedoeling is dat de werkgelegenheid in de regio wordt versterkt. De grondfonds plannen van Overijssel roepen veel vragen op. Wellicht is nog een idee, zoals eerder door de provincie Gelderland gedaan, dat de gronden worden overgenomen tegen de huidige waarde. Dat verlicht al enigszins de gemeentelijke grondbalans en zal minder rieken naar staatssteun.