Elk jaar flitsen lijstjes met stedelijke rankings naar inwoneraantal voorbij. De Aziatische steden schieten omhoog en Europese steden zakken dieper weg - een deprimerende ervaring. Maar hoe erg is dat eigenlijk? Wij moeten juist de verworvenheden van ons polycentrisch stedelijk landschap koesteren, aldus Carolien Gehrels van Arcadis in Binnenlands Bestuur van 12 april. Nederland is meer dan Amsterdam en in haar betoog zijn ook steden in de periferie van belang. Kijk, zo’n boodschap voelt goed.
Wees eerlijk: verhalen uit ons vakgebied gaan meestal over Amsterdam, de Randstad of Eindhoven. Spelen we als periferie nog een rol van betekenis? Sommigen frustreert dat, anderen halen knorrig hun schouders op of concentreren zich op hun eigen ding en laten de rest van het land voor wat het is. In ieder geval, als we van betekenis willen zijn, dan moeten we op de eerste plaats voor onszelf zorgen. Als we in Oost Nederland stedelijke krachten bundelen, dan moeten we op zoek naar gezamenlijke identiteitsdragers. Want een bevolking die zichzelf als eenheid herkent, maakt het leven voor beleidsmakers en bestuurders heel wat makkelijker.
Om te beginnen met Twente: een identiteitsdrager voor de steden zou toch niet zo moeilijk moeten zijn. Het ‘wij zijn Twente’ gevoel is heel sterk: een eigen streektaal, textiel- en metaalindustrie, wederopbouwarchitectuur - de steden delen het allemaal. Toch heeft Twentestad tot dusver niet het licht gezien. Voor een buitenstaander is dat onbegrijpelijk, maar voor direct betrokkenen speelt hier één kluwen aan lokaal sentiment. Al jarenlang een gemiste kans. Wat is dat toch voor kruideniersmentaliteit dat die eigen kerktoren maar blijft lonken?
In de regio Arnhem-Nijmegen wil het ook al jaren niet vlotten. Op de kaart gezien een logische alliantie, maar in werkelijkheid gescheiden door water, geloof en een zachte g. Waar Twente nog kan bogen op een sterke, gedeelde identiteit, wordt die hier node gemist. De plannen voor een stadsregio Arnhem-Nijmegen zijn vooralsnog in de ijskast gezet en dat is te begrijpen.
Moeten we het dan hebben van onze IJsselcorridor? Daar is de drager bovenal de Hanze. Maar de marketeers belichten voornamelijk de binnensteden waardoor het een toeristisch dingentje is geworden dat door de bewoners veel minder wordt beleefd. Een potentiële drager voor een deel van dit gebied is de Moderne Devotie (regio Zutphen-Deventer-Zwolle), een spirituele beweging opgekomen in de 14e eeuw en nog steeds voelbaar in het denken en doen van de bewoners. Wel een hele mooie en bijzondere kapstok om een regio te verbinden.
In het meest noordelijke deel van de corridor zijn ze al een beetje begonnen. Daar heeft de Nieuwe Hanze het leven gezien, een samenwerkingsverband van een twintigtal gemeenten rondom Zwolle. Wel zijn ze nog op zoek naar een gemeenschappelijke drager en de Moderne Devotie wordt daarbij voorzichtig afgetast. Om het geheel nationale body te geven, kan een uitbreiding naar de meer zuidelijker gelegen Hanzesteden overigens geen kwaad. Want wees nou eerlijk: wie heeft in de rest van Nederland al van de Nieuwe Hanze gehoord?
Wat dat betreft kunnen we misschien iets leren van een ontwikkeling vlak over de grens. Het Ruhrgebied heeft zich de laatste 15 jaar goed op de kaart weten te zetten. De Internationale Bauaustellung (IBA) Emscherpark en Ruhr Culturele Hoofdstad 2010 hebben het gebied weten te verbinden en er zijn nieuwe dragers ontstaan die door de bevolking en masse worden omarmd. Neus maar wat rond door social media accounts uit een bepaald gebied en je ziet zo of eenheid wordt gevoeld. In het Ruhrgebied zie je het dan gebeuren. Relatief veel headers en profielfoto’s dragen afbeeldingen van een mijn of een van de landmarks die recent op de slakkenheuvels van het Ruhrgebied zijn geplaatst. Het Ruhrgebied heeft zelfs een eigen merchandise kledinglijn en ook wordt de naam Ruhrpott met trots uitgevent.
Werk aan de winkel dus in de voormalige industriesteden van Twente. Want het is toch van de zotte dat in een gebied met zo’n sterke, gezamenlijk gevoelde identiteit samenwerking maar niet wil lukken. Dragers te over die kunnen worden ingezet. En laten we dan ook meteen maar werk maken van de gouden combinatie van Hanze en Moderne Devotie om de IJsselcorridor als een sterk Oost Nederlands verhaal op de kaart te zetten. En Arnhem en Nijmegen samen? Dat is een verhaal apart. En laten ze ook maar een apart verhaal houden. Arnhem heeft rauwe randjes, dat gaat prima samen met de Duitse Rijnsteden over de grens. En Nijmegen? Als je eerlijk bent, is dat eigenlijk al Zuid Nederland.