In het kader van het dagprogramma “Lokale duurzame energie en duurzame gebiedsontwikkeling” vonden op 18 september jl. in Arnhem twee congressen plaats als onderdeel van de Dutch Green Building Week. Vorige week verscheen er al een blog over het (middag-)congres “Nieuwe rollen in gebiedsontwikkeling” op deze site. Deze blog gaat over het (ochtend-)congres “Succesfactoren Duurzame Gebiedsontwikkeling”.
Het accent lag op het inspireren en aandacht schenken aan de succesfactoren om gebiedsontwikkelingen duurzaam te laten verlopen. Gespreksleider was voormaling Minister Liesbeth Spies, tegenwoordig voorzitter van de Stuurgroep Agenda Achterhoek 2020. In deze blog wil ik ingaan op een aantal keynotes en het debat van het ochtendprogramma.
Een aantal keynotes
De eerste spreker, Hiltrud Pötz , eigenaar van het atelier GROENBLAUW, ging in op de gevolgen van klimaatverandering op de stedelijke omgeving. Haar boodschap was helder. Een harde stedelijke invulling zorgt voor een hogere temperatuur, meer sterfte en minder biodiversiteit. Kortom vergroening is in de stedelijke omgeving van levensbelang. Ga uit van een integrale wijze van planvorming en betrek alle disciplines en partijen bij het planproces.
Ik dacht bij mezelf, volgens mij doe ik dit als planoloog al jaren zo. Hiltrud komt uit Duitsland en over de grens is kennelijk recent ontdekt dat planologie een integrale aanpak vereist, waarbij je ook bedrijven en burgers moet betrekken. Die constatering wordt ondersteund door mijn ervaring als mede-organisator bij de jaarexcursie van de GSRO. Onze Oosterburen zijn momenteel goed integraal op ruimtelijk niveau de boer aan het op gaan en halen daar Nederlanders voor aan boord. Een mooie kans, lijkt mij zo!
Niels Van Geenhuizen van Arcadis had een ronkend verhaal over de vervolgfase van Klavertje4/Greenpoint Venlo. Een ontwikkeling van 5.400 ha op het terrein van de Floriade. Een consortium bestaande uit Arcadis, Development Company Greenport Venlo, Alliander/Liandon, E-kwadraat en Greenchoice hadden de inschrijving gewonnen om het terrein verder te ontwikkelen. Scope van Niels was een slimme combinatie van partijen, van functies en per functie. De Businesscase liet volgens Niels een haalbaar verhaal zien: grootschalig en duurzaam en met perspectief op de toekomst.
Chris Kuijpers, Directeur-Generaal Milieu en Internationaal etaleerde het net ondertekende Nationaal Energie-akkoord. En, zoals een goed rijksambtenaar betaamt, kwam hij met een heel positief verhaal namelijk dat
Nederland sterk aan haar duurzame energie toekomst gaat bouwen (waar had ik dat eerder gehoord?). Aan de hand van stijgende CO2-uitstoot, stijgende temperaturen en stijgende zeespiegels werd het bekende verhaal wederom aangehaald. Via mitigatie en adaptatie moet Nederland werken aan het aanpassen aan de gevolgen van al deze bedreigingen en staan we voor een enorme taak om duurzame energie te realiseren.
Die constatering is niet nieuw. Wel is nieuw dat eindelijk op Rijksniveau het besef is terecht gekomen, dat er wat moet gebeuren (noot: Nederland staat op de duurzame ranglijst onder Cyprus met een schamele 4% duurzame energie). Het Energie-akkoord geeft de doelen aan: Windenergie 6.000 MW op land én op water, energiebesparing, duurzame energie 14-16% van het totaal, sluiting van 5 kolencentrales, biomassa bijstook en duurzame bijstook. Deze doelen hebben allen een stevige ruimtelijke impact en die ruimtelijke impact moet worden vormgegeven en begeleid. Kortom er is meer ruimte nodig om de energietransitie te accommoderen, er ligt een grote opgave bij de gebouwde omgeving, zowel op gebouw- als gebiedsniveau en als planoloog zie ik hier een mooi toekomstperspectief.
Het debat
Vervolgens was het panel aan de beurt. Bouwe de Boer, Energiecoördinator gemeente Leeuwarden, Steven Kroon, Wethouder gemeente Doetinchem en Chris Kuijpers gingen aan de slag om op zoek te gaan naar de succesfactoren. Het werd een zoektocht in algemeenheden. De wethouder en de ambtenaren kwamen met de 
bekende zaken over de toonbank; zoals de vergunningverlening, het typisch Nederlandse niet-in-mijn-achtertuin, het zwabberende overheidsbeleid, initiatief van onderop (sic!). Interessant werd het door een bijdrage van een regionaal projectmanager van NUON die zei dat energietransitie enkel zin heeft op grote schaal en dan alleen nog in West-Nederland en de grote steden in de Randstad. Kortom het Oosten en het Noorden zijn in de ogen van de NUON, te kleinschalig om aan de transitie een aanvaardbare bijdrage te leveren.
Wat zijn nu de succesfactoren die werden aangeduid? Wat zorgt voor transitie is initiatief van onderop, kleinschaligheid, de overheid die zich nergens mee bemoeit (behalve ondersteunen van de initiatieven, ook financieel) en vooral geen ‘topdown’ benadering door (eigengereide en goedbedoelende) wethouders. Kortom het succes is een integrale aanpak waarbij alle partijen betrokken worden op een overzichtelijke schaal. Het initiatief komt uit de markt, van burgers en niet van de overheid. Energiecoöperaties, wijk- en buurt initiatieven liggen aan de basis van de transitie. Transitie begint bij jezelf, vrij naar een adagium uit de 70-er jaren. Het lijkt wat op de beginfase van de energiebedrijven, kleinschalig en lokaal. Nu het verdienmodel nog!
Ellenus Venema is procesaanjager Duurzame Gebiedsontwikkeling
