De Maranatha kerk in Deventer is een plek van geloofsbeleving voor de Molukse gemeenschap. Zij markeert een nieuwe impuls in het gemeenschapsleven van de Molukkers in Nederland in de tachtiger jaren: voortgaande integratie in de Nederlandse samenleving zonder de eigenheid van de Molukse cultuur te verliezen. Aldo van Eyck was een architect die zich liet inspireren door vele culturen. Hij was de bouwer van het ‘ertussenin’. Hij gaf vorm aan dat wat er tussen verschillende culturen in zou kunnen liggen, iets dat gemeenschappelijk is en een krachtige eigen vorm heeft, maar dat de bronnen waaruit het voortkomt in hun waarde laat, zij mogen niet in elkaar op gaan.
Zo heeft Van Eyck hier op een heel gewoon binnenterrein een ruimte gemaakt die doet denken aan de zee rond Maluku, een ruimhartige holte in een stekelige rozentuin. Aan de Molukkers die hier terecht zijn gekomen is iets van de sfeer van hun land van herkomst teruggegeven. Het gebouw geeft een schitterend beeld van wat multicultuur kan zijn. Het is daarmee ook in de Nederlandse architectuurgeschiedenis een belangrijk moment. Het is van groot belang dat dit, in alle opzichten actuele gebouw, zorgvuldig gekoesterd wordt.
Het doel van het project “Bersama untuk Maranatha” (Maranatha onze trots) is een duurzame en intensieve exploitatie van de Maranatha kerk te organiseren. Het achterstallig onderhoud moet weggewerkt zijn, de rozentuin komt er weer piekfijn bij te staan, vakkundig beheer en onderhoud is, ook voor de langere termijn, goed geregeld, het gebruik wordt geïntensiveerd en de exploitatie is ook op termijn kostendekkend.
Eerst verantwoordelijk hiervoor is de huidige eigenaar van de kerk, de Kerkvoogdijraad Molukse kerken (KVR), gevestigd in het Moluks Kerkelijk Centrum te Houten. Onder hun auspiciën werkt de beheercommissie Maranatha kerk. Het huidig budget voor beheer en onderhoud wordt bijeengebracht door de kerkleden, elke zondag wordt er trouw geschonken. Dit geld is net toereikend voor de lopende kosten maar de grote beurt die nu nodig is kan er niet van worden bekostigd. De instandhouding van het gebouw is van dermate groot belang dat een beroep op veel meer geïnteresseerden gerechtvaardigd is.
De kerkdienst bij de Molukkers begint in huis en het ernaartoegaan met de familie is een deel van de ceremonie. Het gebouw moet dus onderdeel zijn van deze tamelijk non-descripte omgeving. Van Eyck, architect van de brutale bescheidenheid, heeft dus de materialen die hij hier aantrof gebruikt: schuttingen en planten. Daarmee heeft hij een gebouw gemaakt dat geen echt exterieur heeft. Het is niet veel meer dan een ruimte gevormd door een uitsparing in een rozentuin.
Als je door de gaten in de stekelige rozenhaag naar binnen gaat, een paar treden naar beneden, heb je het gevoel buiten te komen, door een gat in ruimte en tijd kijk je plotseling naar een verre horizon, en betreed je een zeeblauw rijk van eilanden. Op een heel gewoon binnenterrein in een oer-Hollandse woonwijk is aan de Molukkers iets van hun geboortegrond terug gegeven. Tegelijk blijft het helemaal ‘van Eyck’, het gebouw is in alles trouw aan wat hij met architectuur wilde: de oude tradities in het bouwen en de uitvindingen van het modernisme met elkaar verzoenen tot een bouwkunst die past bij onze nieuwe, policentrische wereld.
Het gevelbeeld hieronder is opgebouwd volgens klassieke ordeningsprincipes: een ‘ouderwetse’ symmetrische driedeling. Maar wanneer je vanuit een andere hoek kijkt, wanneer je erlangs loopt, dan ontvouwen zich heel andere, minder formele beelden.
Het is niet direct duidelijk waar het gebouw begint of eindigt. De omgeving is deel van het gebouw en andersom. De tuin is volledig opgenomen in van Eyck’s policentrisch universum. Het herstel en het verzekeren van duurzaam onderhoud van de omgeving is dus een belangrijk deel van de opgave.
Klassieke axialiteit, maar niet langs één hoofdas, het zijn er vele, in meerdere richtingen. Klassieke symmetrieën, maar niet eenduidig, steeds net even anders, verschijnend en weer verdwijnend in het voorbijgaan. Klassieke en modernistische compositietechnieken zijn verenigd in een complexe, maar heldere vorm.
De zeggingskracht van de architectuur is nog groter geworden door de golvende lijnen van schelpen die Iene Ambar in de natte cement van de wanden gedrukt heeft. De glinstering van het parelmoer maakt de indruk van een oneindige ruimte nog sterker. Je gelooft graag dat deze schelpen verzameld zijn op de stranden van Maluku.
Zaterdag 28 september 2013 Van 14.00 tot 16.00 uur (kerk open vanaf 12.00 uur) is er een manifestatie in de Molukse Maranatha kerk van Aldo van Eyck in Deventer ten behoeve van fondswerving voor het groot onderhoud. Meer informatie over het doel en het programma vindt u op http://www.mara-natha.nl/.