GSRO blog

Dit is het blog van de GSRO. In ons blog en de columns gaan we in op zaken die spelen en van belang zijn voor Oost Nederland en het daaraan grenzende deel van Duitsland. We willen het wezen van Oost-Nederland blootleggen. We leggen relaties tussen heden en verleden en zoomen in op regionale of plaatselijke identiteit. Maar ook op hele kleine deelgebieden en hele specifieke lokale zaken, als speldenprikjes op de kaart.

Halverwege Ulft en Apeldoorn: Dieren was even het centrum van de wereld

Halverwege Ulft en Apeldoorn: Dieren was even het centrum van de wereld

"Deze trein zal nog stoppen te Dieren, Zutphen, Deventer, Olst, Wijhe en heeft als eindbestemming Zwolle.” Hoe vertrouwd klinkt dit omroepbericht in de trein; die riedel haltes langs de IJssellijn. Moest ik je uitleggen waar Dieren ligt, zou ik het dan ook al snel “halverwege Arnhem en Zutphen” plaatsen. Dit is deel twee in een serie blogs over de zoektocht naar het 'Dierens DNA'. Wat heeft dit dorp aan de IJssel gemaakt tot wat het is? Hoe is deze geschiedenis in het huidige dorp en haar bewoners zichtbaar? En wat betekent dit voor de toekomst van Dieren?

Zou ik zeggen dat Dieren “Halverwege Ulft en Apeldoorn” ligt, denk ik dat je me wat glazig zou aankijken. Toch was dit in het verleden een betekenisvolle route. Pak de kaart er maar eens bij en verplaats jezelf naar, pak ‘m beet, 1930. Trek dan een lijn tussen Ulft en Doesburg. Langs de Oude IJssel, waar sinds eind 17e eeuw een bloeiende ijzerindustrie was ontstaan door de beschikbaarheid van ijzeroer én bevaarbaar water. Gieterijen als DRU, Ferro, Pelgrim, Snoeck & Boon, Vulcanus of Ubbink. Bekende namen, een aantal bestaat nog steeds.

Bij Doesburg mondt de Oude IJssel uit in de IJssel. We trekken de lijn door. Eén meander stroomafwaarts belanden we in Dieren en daarmee bij het begin van het Apeldoorns Kanaal. Hier vonden we destijds de Emaillefabriek de Yssel: Edy. Ook bedrijven als Gazelle en Lepper kunnen tot de staalverwerkende bedrijven worden gerekend. Ulft-Dieren: in onze tijd hadden handige marketeers het vast tot ‘Steel Valley’ gebombardeerd. Destijds maakte men er minder woorden, maar vooral zijn handen aan vuil.

Het vervolg van de route naar Apeldoorn is evengoed industrieel. Waar langs de Oude IJssel de ijzeroer de ontwikkeling aanjoeg, was het hier het sprengenwater dat aan de stuwwal werd onttrokken. Niet alleen werden met dit stromende water molens aangedreven; ook was het van zo’n goede kwaliteit dat het geschikt was voor papierproductie. Nog steeds zijn in Eerbeek papier- en kartonfabrieken gevestigd. Ook ontstonden hier diverse wasserijen, sommige nog steeds in bedrijf. Ulft-Apeldoorn: ooit een aaneenschakeling van bedrijvigheid.

Waar blijft Dieren in dit verhaal? Wel, op een kruispunt. De route langs de IJssel was historisch relevant, oostelijk om de woeste gronden heen. Dieren lag aan deze route, rustig en idyllisch te wezen. De aanleg van de IJssellijn (1865) en het doortrekken van het Apeldoorns Kanaal naar Dieren (1868) veranderde deze situatie. Toen er in 1881 een tramverbinding met Doetinchem / Duitsland en in 1887 ook nog een directe spoorverbinding met Apeldoorn bij kwam, was multimodaal knooppunt Dieren compleet.

b2ap3_thumbnail_Sluis-Dieren.jpg

Aan een doorgaande route lig je goed, op een knooppunt lig je fantastisch. Al snel vestigde zich dan ook een aantal industriële bedrijven in Dieren. Met deze bedrijven volgden werknemers en Dieren groeide gestaag. De infrastructuur bepaalde in sterke mate de groeirichting van het dorp. Ruitvormig, in noordwestelijke richting van haar oorspronkelijke centrum vandaan groeiend.

Dieren piekte te vroeg, zo bleek echter. Geëmailleerd ijzer verloor het van RVS, Teflon en Tupperware. De tram verloor het van autobus en vrachtwagen en verdween midden jaren ’50. Het Apeldoorns Kanaal bleek te smal om rendabel te zijn en werd gesloten in 1972, een jaar of tien later gevolgd door de spoorverbinding met Apeldoorn. Knooppunt Dieren hield op te bestaan; Dieren werd weer een halteplaats aan de route langs de IJssel. Inmiddels heel wat minder rustig en heel wat minder idyllisch: de groei van het wegverkeer was immers niet van de lucht.

Het wegennet werd dan ook opgeschaald. Grootse plannen voor een autosnelweg tussen Arnhem en Deventer werden slechts deels gerealiseerd: de A348. Bij Dieren houdt deze echter op en moet alle verkeer zich via de N348 door het dorp heen wringen. Deze weg, die Dieren behoorlijk heeft verminkt, is in 1959 aangelegd als een tijdelijke oplossing. Het eigenlijke plan was de autosnelweg door te trekken, direct oostelijk om Dieren heen. Ongetwijfeld had dit het IJsseldorp Dieren nog veel ernstiger verminkt, maar dat terzijde.

b2ap3_thumbnail_N348.jpg

De verkeersaders die ooit de motor achter de groei van Dieren waren, veranderden in een last voor het dorp. De N348 had het dorp bruusk in tweeën gesplitst, een situatie die erger werd naarmate de verkeersstroom aanzwol. De bedrijven langs het kanaal waren niet langer ontsloten via vaarwater. In plaats van goederen werden nu vooral forensen vervoerd, die pendelden naar hun werk bij AKZO in Arnhem of ENKA in Ede.

Wie naar de wegenkaart van nu kijkt, ziet dat Dieren geen centrale plek meer is. De vooruitgang heeft anders beslist. Dit is misschien wel de tragiek van het dorp. Een korte tijd knooppunt, waardoor het groter groeide dan voorbestemd. Achtergebleven met een verkeerskundige en stedenbouwkundige anatomie, die even interessant als gebrekkig is. De plannen voor de traverse zullen de pijn ongetwijfeld verzachten en het dorp weer wat meer tot een geheel smeden. Het dorp weer met zichzelf in evenwicht te brengen, vraagt echter heel wat meer.

b2ap3_thumbnail_Sluis.jpg

Zo maar een plek in de Achterhoek?
Nationaal Park De Hoge Veluwe is 80 jaar
 

Reacties

Er zijn nog geen reacties gegeven. Wees de eerste die een reactie geeft
Reeds Geregistreerd? Hier Aanmelden
zondag, 13 oktober 2024

Excursies

Jaarlijkse excursie

Elk jaar organiseert de GSRO een dag-excursie, voor het begin van de zomer-vakantie.

Een prima gelegenheid voor de leden, maar ook voor niet-leden, om elkaar te ontmoeten en bij te praten.

Én om "bij te scholen" door een dag lang tijd te besteden aan een onderwerp in een voor "Ruimtemakers" relevant thema.

Voor 2020 is, gezien de uitbraak van het corona-virus, de excursie helaas komen te vervallen.

De GSRO twittert

Volg nieuws uit de vakwereld en over Oost Nederland via onze twitter tijdlijn hieronder:

Lid worden

De GSRO organiseert zo'n 10 bijeenkomsten per jaar. Kennisuitwisseling en netwerken zijn dan allebei belangrijke onderdelen. Tijdens een broodje voorafgaand aan de bijeenkomst kom je oude en nieuwe bekenden tegen.

Lid worden kost slechts € 40,- per jaar en staat open voor vakgenoten die iets hebben met Oost Nederland. Word ook lid door het formulier in te vullen. Óf stuur een mailtje naar info@gsro.nl om meer informatie op te vragen.

Word nu lid

 

Doel

Het belangrijkste doel van de GSRO is om ervaringen te kunnen uitwisselen onder vakgenoten werkzaam in de ruimtelijk inrichting. Tijdens de bijeenkomsten wordt een actueel onderwerp voor het voetlicht geplaatst. De onderwerpen betreffen het brede vakgebied van de ruimtelijke ordening en ruimtelijke inrichting. De uitwisseling van praktische en theoretische ervaringen tussen vakgenoten vormt een belangrijk aspect.

Leden

Het ledenbestand van de GSRO bestaat uit architecten, stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten, economen, landbouwkundigen, sociaalgeografen, planologen, verkeerskundigen, recreatiedeskundigen en juristen in de publieke of private sector. De GSRO heeft een klein bestuur dat de dagelijkse gang van zaken regelt.

GSRO
Save
Cookies user preferences
We use cookies to ensure you to get the best experience on our website. If you decline the use of cookies, this website may not function as expected.
Accept all
Decline all
Read more
Analytics
Tools used to analyze the data to measure the effectiveness of a website and to understand how it works.
Google Analytics
Accept
Decline